Epik Şiirin Tanımı

Epik şiir


Epik şiir, kahramanlık, yurt sevgisi gibi liriklik bildiren şiirdir. Epik şiirler "doğal epik" ve "yapay epik" olarak ikiye ayrılır. Aynı anlamda hamasi şiir, kahramanlık şiiri, destani şiir adında da kullanılır.

Doğal epik
Bir halkın hayatını etkileyip, derin izler bırakan tarihi olayları, kahramanlık yönü ile işleyen manzum hikâyelerdir.

Yunanlar'ın İlyada Destanı, Finler'in Kalevala Destanı, Hinduların Mahabharata Destanı doğal epiğe birer örnektir.

Yapay epik
Yakın çağdaki milletlerin hayatlarına ait tarih ya da toplum olaylarını anlatan şiirlerdir.

İtalyan Tasso'nun Kurtarılmış Kudüs'ü, Firdevsi'nin Şehnamesi, John Milton'un Kayıp Cennet'i yapay epiğe birer örnektir. Yakın dönem Türk şairlerinden Fazıl Hüsnü Dağlarca’nın Üç Şehitler Destanı ve benzeri eserler de yapay epik şiirlere örnek gösterilebilir.

2. EPİK ŞİİR

"Epik" sözcüğü, Yunancada "destan" anla­mındaki "epope" den gelmektedir. Yazının bulu­nuşundan önceki dönemlerde ulusların hayatında derin izler bırakan tarihsel olayları dile getiren destanlar epik şiir sayılır. Epik şiirlerde yiğitlik, kahramanlık, savaş ... temaları işlenir.




Her epope (destan) ya da epik şiirde tarihsel bir gerçek vardır. Epik şiir bu gerçekten kaynak­lanır. Ne ki ozanın ya da yaratıcının düş gücüyle bu gerçek genişletilip zenginleştirilir. Sözgelimi epik şiirin en önemli örneklerinden sayılan Yunan destanı iliada'nın çekirdeği Troi Savaşlarıdır. An­cak bu savaşlar, destanda nesnel biçimde anlatıl­maz; Homeros'un engin ve renkli düş gücüyle yansıtılır.




Destan Nedir ?

Destan, bir ulusun yaşayışını yakından ilgi­lendiren savaş, göç., gibi tarih ve toplum olayları­nın çerçevesi içinde yiğitlik ve olağanüstülük üze­rine kurulmuş çok uzun bir manzum öyküdür. Destan, insanoğlunun çok eski dönemlerde orta­ya koyduğu ilk sanat ürünlerinden biridir.




Kaç Türlü Destan Vardır ?

Destanlar, ortaya konuluş özelliklerine göre iki türlüdür: Doğal destan, yapma destan.

I. Doğal Destan:

Çok eski dönemlerde ulus vicdanında derin izler bırakan bir tarih ya da toplum olayının, yine o devirlerde ulusal bir ozan ya da çeşitli saz ozanları tarafından söylenen biçimine doğal des­tan denir.




Doğal Destanların Özellikleri:

— Anonim bir nitelik taşır.

— Çoğu manzumdur; nazım-nesir karışık olan­larına az rastlanır.

— Nazım biçimi ve uyak, destanı yaratan halkın geleneğine bağlıdır. Sözgelimi Homeros'un Ilyada ve Odysseia'si ölçülü fakat uyaksız dizelerden oluşur. Bir Fin destanı olan Kalavela ise dörtlüklerden oluşur.

-Gerçek ve gerçekdışı olaylar iç içedir. Söz­gelimi Oğuz Kağan destanında Oğuz'un türlü av hileleriyle bir canavarı öldürmesi gerçeğe uygun bir olaydır; Göktanrı'ya yal­varırken gökten bir ışık düşmesi, o ışığın içinden çıkan güzel bir kızın Oğuz'a eş ol­ması ise gerçekdışıdır. Bu bakımdan des­tanlar roman ile masal arasında bir yer tutar­lar.

Destan kişileri beden yapısı ve karakter özellikleri bakımından hem olağan hem de olağanüstü özellik taşır.




-Destanlarda anlatılan olayların zamanı aşağı yukarı bellidir. Sözgelimi İlyada ve Odysseia Helenlerin ataları olan Akhai ve Argos kralla­rının serüvenlerini anlatır.

Destanlar çok uzun, manzum öykülerdir. Kır­gızlara ait Manas destanı 400 bin dizeden, Hint destanı Mahabharata ile Ramayana 240 bin dizeden oluşur.




-Destanlarda daha çok kahramanlık, yiğitlik, dostluk, aşk, ölüm, yurt sevgisi... temaları iş­lenir.




Doğal Destanların Oluşumu:

Doğal bir destan üç aşamada oluşur: ilk aşamada bir ulusu derinden etkileyen, sarsan gerçek bir tarih olayı art arda gelen kuşakların ha­yal gücü ile genişler, derinleşir, nice efsanelere bürünür; olay yazılı olmadığı için her isteyen onu dilediği biçimde anlatır. İkinci aşamada, efsaneleşen bu tarih olayını değişik ozanlar şiir halinde söylerler. Son aşamada ise bir büyük destan oza­nı çıkar, diğer ozanların söylediklerini derleyip to­parlar, soylu bir üslupla destana son şeklini verir. Türk destanlarının çoğu son aşamaya kavuşama­mış, ikinci aşamada kalmıştır.




Dünya Edebiyatının En Ünlü Doğal

Destanları:




İlyada ve Odysseia (Homeros)_ Yunan edebiyatı : Yunanlıların Troia Savaşı'na gidiş ve dönüş­lerini anlatır.




Şehname (Firdevsi)_ İran edebiyatı : İran-Turan mü­cadelelerini, İran'ın ulusal kah­ramanı Rüstem'in yiğitliklerini ve Büyük iskender'in İran'ı işgalini anlatır.




Kalevela (Lönrot)_ Fin edebiyatı : Doğaya karşı savaşan Finlilerin erdemlerini, bilgeliklerini anlatır.




Mahabharata_ Hint edebiyatı : Kaurava'nın Pandavalara karşı savaşlarını, Krişna ve Arcuna'nın kahraman­lıklarını anlatır.




Ramayana- Hint edebiyatı: Ayadhya prensi Rama'nın yaşamını anlatır.




Nibelungen_ Alman edebiyatı: 5. yüzyılın ilk yarısındaki Hun-Germen savaş­larını anlatır.




Boewulf _ İngiliz edebiyatı: Yiğit Beovvulf ve arkadaşlarının bir canavarla mücadelesini anlatır.




Igor_ Rus edebiyatı : 12. yüzyılda Kıpçak Türkleriyle Rusların yap­tıkları savaşları anlatır.




La Cid_ İspanyol edebiyatı : İspanyol­ların ulusal kahramanı Rodrigo'nun 11. yüzyılda Araplarla mücadelesini anlatır.




Chansen de Röland _ Fransız edebiyatı: Charlemag­ne döneminde Müslümanlarla yapılan savaşları anlatır.




Oğuz Kağan _ Türk edebiyatı : Hunların bü­yük hükümdarı Oğuz (Mete) Kağan'ın Orta Asya'da Türk birliği­ni nasıl kurduğunu anlatır.




Bunlardan başka Sümerlerin Gılgamış, Ja­ponların Şinto adlı destanları da ünlüdür.




Yapma Destan :

Yeni ve yakın çağlarda, herhangi bir tarih olayının bir ozan tarafından destan kurallarına uy­gun olarak yazılmış biçimine yapma destan denir. Bunlar bireysel yaratıma yaslanan, sanatsal amaçlı destanlardır. Yapısı, kurgusu ve öğeleri bakımından doğal destanlardan çok büyük ayrı­lıklar göstermez. Ancak doğal destanlar, ilkel bir




yaşamın ortak, sözel ve kendiliğinden oluşan ürü­nü olmasına karşın yapma destanlar, sonraki top­lumlarda bireysel anlatım ve yaratmaya dayalı ürünlerdir. Yapma destanlarda toplumsal katkının yeri yoktur, bunlar tek bir sanatçının ortaya koy­duğu yapıtlardır.




Dünya Edebiyatının En Ünlü Yapma

Destanları




Aeneis (Vergilius)_ Latin edebiyatı: Troia hüküm­darı Priamos'un yeğeni Aeneis'in Roma'yı kurması anlatılır.




Henriade (Voltaire)_ Fransız edebiyatı: 16. yüzyılda­ki din ve mezhep savaşları anla­tılır.




Os Lusiadas (Camoens)_ Portekiz edebiyatı: Vasco de Gama'nın seferleri anlatılır.




Kaybolmuş Cennet (J. Milton) _ İngiliz edebiyatı: Âdem'le Hav­va'nın cennetten yeryüzüne inişleri anlatılmıştır.




Kurtarılmış Kudüs (T. Tasso)_ İtalyan edebiyatı: I. Haçlı Seferi’nde Kudüs’ün alınışı (1909)




Çılgın Orlando (Ariosto)_ İtalyan edebiyatı: Charlemagne döneminde Hıristiyanlarla Müs­lümanlar arasında geçen savaş­lar anlatılır.




İlahi Komedya (Dante)_ İtalyan edebiyatı: Öteki dünya­da (ahirette) Dante'nin yaptığı 7 günlük bir gezi anlatılır.




Üç Şehitler Destanı (F.H.Dağlarca) _ Türk edebiyatı: Kurtuluş Savaşı'ndan bazı olaylar anlatılır.




Sonuç:

Yukarıda adları geçen destanların tümü epik şiir sayılır. (Türk destanları hakkında geniş bilgi için "Türk Edebiyatı Tarihi" bölümüne bakınız.)




Epik şiirlerin çoğu, okuyucuyu coşkulandır­dığı için lirik özellikler de taşır.